De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. Door de strenge voorwaarden Onteigening is aan strenge voorwaarden verbonden. Dat betekent dat de rechter streng zal toetsen. 

Onteigenen is het ontnemen van grondeigendom voor het in het algemeen belang ontwikkelen, gebruiken of beheren van de fysieke leefomgeving. Bij onteigening wordt een particulier gedwongen zijn eigendomsrecht aan de overheid over te dragen. Het instrument onteigening wordt toegepast als aankoop niet of niet op tijd lukt. 

Hoe kan onteigening circulaire windturbines bevorderen?

Via een voorkeursrecht kan het Rijk, de provincie of de gemeente (verouderde) bouwwerken opkopen dan wel onteigenen. Doel van deze vorm van aankoop is het verkrijgen van een hernieuwd en vergroot aandeel van de overheidsgronden. Door bouwwerken en grond op te kopen, kan de overheid projecten voor verbouw en/of nieuwbouw circulair aanbesteden of de grond onder circulaire voorwaarden uitgeven. 

Middels de aanbestedingsprocedure of gronduitgifteprocedure, kan duurzaam bouwen worden uitgevraagd. Zo kan een strengere MPG-norm worden gesteld, dan wettelijk is vastgelegd. Dit stimuleert circulaire windturbines. 

De MPG is een indicator die in een getalswaarde de milieuprestaties van een gebouw weergeeft op basis van een levenscyclusanalyse. Van verschillende levensfases van een gebouw wordt de milieudruk bepaald. De levensfases zijn: Productie, Bouw, Gebruik, Sloop, Hergebruik. Onder milieudruk vallen de gebruikte energie en grondstoffen, de geproduceerde uitstoot en afvalstoffen. De milieudruk (uitgedrukt in euro’s) wordt afgezet tegen de oppervlakte en verwachte levensduur van het gebouw. Gebouwen die meer circulair zijn leiden zo tot een lagere MPG-score. De wettelijk minimale MPG-norm voor kantoren is 1,0. Voor woningen geldt 0,8. Beide worden geleidelijk verzwaard tot 0,5 in 2030. Dit volgt uit het Bouwbesluit 2012.

Wat is de MPG?

Onteigening is een zeer zwaar middel en moet daarom gezien worden als laatste mogelijkheid.

De voorwaarden zijn een algemeen belang, noodzaak en urgentie van de onteigening en dienen zwaar te worden gewogen.


Onteigenen is het ontnemen van grondeigendom voor het in het algemeen belang ontwikkelen, gebruiken of beheren van de fysieke leefomgeving. 

Dit instrument heeft een beperkte invloed. Hoeveel partijen je bereikt, is afhankelijk van de hoeveelheid grond die de overheid kan onteigenen. Onteigening mag slechts in uitzonderlijke gevallen plaatsvinden. Het instrument heeft daarnaast slechts betrekking op de partij aan wie je de grond uiteindelijk uitgeeft.

Op grond van artikel 11.1 Omgevingswet kan onteigening van onroerende zaken als bedoeld in artikel 14 van de Grondwet plaatsvinden in het algemeen belang van het ontwikkelen, gebruiken of beheren van de fysieke leefomgeving. Hierbij dienen de criteria onteigeningsbelang, noodzaak en urgentie in de zin van artikel 11.5 Omgevingswet zwaar te worden meegewogen. Daarnaast dient op grond van artikel 11.7 Omgevingswet te worden onderbouwd waarom de onteigening noodzakelijk is.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. In de omgevingsverordening staan algemeen geldende regels en instructieregels. Hier staat geen bezwaar en beroep tegen open. Wel kunnen burgers zienswijzen indienen bij het ontwerpbesluit van de omgevingsverordening. Er bestaat nog geen rechtspraak over omgevingsverordeningen. 

Iedere provincie moet voor haar totale grondgebied een omgevingsverordening maken. Hierin staan regels die activiteiten van burgers en bedrijven in de fysieke leefomgeving reguleren. Deze gelden dan voor de gehele provincie. Regels voor de fysieke leefomgeving gaan onder andere over milieu, natuur, erfgoed, ruimte, water en mobiliteit. Zo kan je als provincie bijvoorbeeld plekken aanwijzen waar het toegestaan is om circulaire windturbines te bouwen.

Een ander belangrijk aspect van de omgevingsverordening is de mogelijkheid tot het stellen van instructieregels. Dit zijn algemene regels die in een omgevingsverordening staan. De instructieregels stellen voorwaarden aan de uitoefening van bevoegdheden van gemeentebesturen.

Voor een aantal onderwerpen geldt dat de provincie deze in een omgevingsverordening moet opnemen. Dit gaat vaak om bescherming van gebieden zoals erfgoed, natuur, grondwater of milieunormen in verband met hinder en geluid bij de aanleg van (spoor-)wegen. Ook zijn er onderwerpen die je als provincie kan, maar niet per se moet, regelen in een omgevingsverordening. Denk hierbij aan regels over windenergie, gaswinning, agrarische of stedelijke ontwikkelingen en zorgvuldig ruimtegebruik.

Hoe kan een provinciale omgevingsverordening circulaire windturbines bevorderen?

In een omgevingsverordening kan je als provincie dingen regelen die te maken hebben met de fysieke leefomgeving. Deze fysieke leefomgeving bestaat uit alle bouwwerken, wegen, water, bodem, maar ook bijvoorbeeld de lucht, de natuur of erfgoed. Als provincie kan je zodoende plekken aanwijzen waar bijvoorbeeld meer circulaire windturbines moeten worden gebouwd. Ook kun je als provincie instructieregels opstellen voor het bestuur van een gemeente.

Een voorbeeld van een instructieregel in een omgevingsverordening van de provincie is dat de gemeenteraad een omgevingsplan vast moet stellen waarin wordt geregeld aan welke eisen moet worden voldaan om circulaire windturbines te plaatsen. Zo kan je waarborgen dat een gemeente zich inzet voor circulaire windturbines.

De provincie Noord-Holland heeft al een omgevingsverordening vastgesteld (

).  Dit is een versie van de omgevingsverordening die geldt totdat de Omgevingswet in werking treedt op 1 juli 2023. Daarna zal een nieuwe versie in werking treden die is aangepast op de regels uit de Omgevingswet.

Er is een grens aan wat een omgevingsverordening mag regelen. De regel die geldt, is die van subsidiariteit. Dit houdt in dat in een omgevingsverordening regels worden opgeschreven die behoren tot de provinciale belangen. Als iets een gemeentelijk belang heeft, dan moet de gemeente dat regelen in het omgevingsplan en mag dit niet in een omgevingsverordening worden geregeld door de provincie. Vergelijkbaar mag een gemeente niet iets regelen in een omgevingsplan dat behoort tot het provinciaal belang. Als de provincie regels stelt in de omgevingsverordening, die tot het gemeentelijk belang behoren, dan wordt de omgevingsverordening ongeldig verklaard.

Circulaire windturbines via de omgevingsverordening title pic

Iedere provincie moet voor haar totale grondgebied een omgevingsverordening maken. Hierin staan regels die activiteiten van burgers en bedrijven in de fysieke leefomgeving reguleren.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. De omgevingsverordening geldt voor het gehele grondgebied van een provincie en heeft daarmee een ruim bereik. Wel mogen alleen regels worden gesteld in de omgevingsverordening die een provinciaal belang hebben. 

Op grond van artikel 2.6 Omgevingswet kan een provinciale omgevingsverordening worden vastgesteld.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. Het staat overheden vrij om naar eigen inzicht afspraken te maken bij de verkoop van grond. Maar overheden moeten zich wel houden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Hoe kunnen tenders bij gronduitgifte de circulariteit van windturbines bevorderen?

Via gronduitgifte kan de overheid circulariteit van windturbines bevorderen. De overheid moet bij gronduitgifte een selectieprocedure (tender) organiseren, waar uiteindelijk een winnende partij wordt gekozen op basis van objectieve, toetsbare en redelijke criteria (zoals is besloten in 

 rechterlijke uitspraak). De criteria voor de tender worden in het aanbestedingsrecht (sub)gunningscriteria genoemd. Hoewel de Aanbestedingswet hier niet geldt, betreft het een vergelijkbare procedure en houden wij hier dezelfde bewoordingen aan.

De overheid bepaalt voor elke tender aan welke voorwaarden partijen moeten voldoen en welke criteria prioriteit krijgen. De overheid kan ervoor kiezen het meeste gewicht toe te kennen aan duurzaamheidseisen. De partij die op duurzaamheidsniveau het beste scoort, wint dan de tender. Vervolgens wordt met de winnende partij een overeenkomst gesloten. Uitgangspunt van de overeenkomst is het definitieve ontwerp, dat volledig aan de duurzaamheidseisen voldoet. Op basis van deze overeenkomst kan de gemeente die duurzaamheidseisen handhaven.

Gronduitgifte is het uitgeven van bouwgrond door een gemeente aan een partij die er bijvoorbeeld een woning of bedrijf op wil bouwen. Het gaat om een privaatrechtelijke overeenkomst tussen de gemeente en de geïnteresseerde partij. Aan deze uitgifte van grond worden voorwaarden gekoppeld. Uitgifte vindt meestal plaats via een selectieprocedure, zoals inschrijving of loting. Dit is vergelijkbaar met de verdeling van schaarse vergunningen.

Gronduitgifte: wat is het?

Welke voorwaarden kan je in de opdracht opnemen?

Als je wilt zorgen dat de inschrijver zijn windturbines circulair uitbaat, kan je dat in de tender voor de gronduitgifte opnemen. Dat kan op veel manieren. De opdracht bevat verschillende typen vereisten waaraan de uitbater moet voldoen om de tender te winnen. Gronduitgifte is niet wettelijk geregeld. Hoewel de Aanbestedingswet niet geldt, kan wel naar de systematiek van die wet worden gekeken ter inspiratie bij de formulering van de vereisten. Hieronder volgen enkele voorbeelden van eisen die kunnen worden gebruikt bij de procedure van gronduitgifte.

Vooraf kan je een programma van eisen opstellen, waarin je precies kan specificeren van welke materialen een windturbine moet worden gemaakt of hoe groot het percentage hernieuwbare materialen moet zijn. Ook kan je eisen dat het gebouw modulair is ontworpen. 

Modulair ontwerpen houdt in dat (sub-)onderdelen uitwisselbaar zijn voor diverse modellen. Dit draagt bij aan circulariteit omdat een kapot onderdeel van bijv. een windturbine makkelijk vervangen kan worden door een ander onderdeel. Zo wordt de levensduur van het product in totaliteit verlengd, omdat onderdelen makkelijker te vervangen zijn.

modulair is ontworpen

Dit betreft de eisen waar de inschrijver aan moet voldoen. Deze kun je ook in het programma van eisen opnemen. Een voorbeeld van een geschiktheidseis is het hebben van ervaring met het hoogwaardig hergebruiken van windturbines en onderdelen. De geschiktheidseisen mogen gaan over:

technische bekwaamheid en beroepsbekwaamheid; of

Dit zijn voorwaarden die niet in technische of functionele specificaties uit te drukken zijn, maar eerder gaan over de totstandkoming van het product of de opdracht. Je kan bijvoorbeeld eisen dat de uitvoerder beschikt over of toegang heeft tot een bepaald recyclingsysteem. Ook kan je vragen dat de uitvoerder op een bepaalde manier rapporteert over de circulariteit van de gebruikte materialen. Denk hierbij aan een materialenpaspoort 

Het materialenpaspoort bevat o.a. informatie over de grondstoffen waaruit de windmolen bestaat. Denk hierbij aan het soort materiaal, de hoeveelheden van de verschillende grondstoffen en de wijze van montage.

Materialenpaspoort

In een Decommissioning Plan wordt de ontmanteling van de windturbine geregeld. Er wordt een overzicht gegeven
van de aanwezige grondstoffen en hoe die verwerkt kunnen worden.

Decommissioning Plan

Tot slot moet het beoordelingskader voor de tender worden vastgesteld: de gunningscriteria. Voor het bepalen van de gunningscriteria kan naar de Aanbestedingswet worden gekeken, die drie soorten gunningscriteria kent:

laagste kosten op basis van kosteneffectiviteit.

Als je voor het gunningscriterium BPKV kiest, moet je specificeren waaruit de ‘kwaliteit’ van een inschrijving bestaat: de subgunningscriteria. Je kan de opdracht zo formuleren dat verschillende circulaire kenmerken van invloed zijn bij bepaling van de kwaliteit. Hierbij kun je onder andere denken aan de levenscycluskosten, de mate van demontabiliteit, of de herbruikbaarheid van materialen.

Hieronder leggen wij uit hoe gronduitgifte via verkoop en via erfpacht kan worden vormgegeven.

De koopovereenkomst wordt gesloten zodra de kopende en de verkopende partij overeenstemming hebben bereikt. De koopovereenkomst geeft aan onder welke voorwaarden bepaalde grond mag worden gekocht. In de koopovereenkomst worden alle afspraken die te maken hebben met de koop vastgelegd. Een overheidslichaam mag geen contractuele verplichtingen stellen over duurzame bouwtechnische voorschriften. Wat een overheidslichaam wel kan doen, is op basis van gelijkwaardigheid en vrijwilligheid afspraken maken om zoveel mogelijk ambities uit het duurzaamheidsbeleid te (laten) realiseren. Deze gelijkwaardigheid en vrijwilligheid kunnen worden gerealiseerd door een tender uit te schrijven. Inschrijving voor een tender is vrijwillig.

Erfpacht geeft aan onder welke voorwaarden bepaalde grond mag worden gebruikt. In de meeste gevallen gaan erfpachtvoorwaarden over de bestemming van het terrein (woon- of bedrijfsruimte) of over de maximale bebouwing. Als een gemeente of provincie grond verpacht waarop windenergie wordt (of zal worden) opgewekt, kunnen ze circulaire eisen in de erfpachtovereenkomst opnemen. Strikt genomen kan de overheid in erfpachtvoorwaarden geen duurzaamheidseisen stellen. Maar dat betekent niet dat de overheid per definitie geen duurzaamheidsaspecten in de overeenkomst tot gronduitgifte kan opnemen. Wanneer die overeenkomst tot stand komt op basis van ‘gelijkwaardigheid en vrijwilligheid’, kan dat namelijk wél. Daaraan kan via een tender voldaan worden. Inschrijving voor een tender is vrijwillig.

Voor gronduitgifte geldt artikel 122 Woningwet, waarin is opgenomen dat de overheid onder andere geen bouw- en woontechnische eisen mag opnemen in privaatrechtelijke overeenkomsten, wanneer in het Bouwbesluit of de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht hier al regels over zijn gesteld. Bespreek daarom met een jurist welke eisen wel en niet in de overeenkomst mogen worden opgenomen.

Circulaire windturbines bevorderen door tenders bij gronduitgifte title pic

Gronduitgifte is het uitgeven van bouwgrond door een gemeente aan een partij die er bijvoorbeeld een woning of bedrijf op wil bouwen.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Hoeveel partijen je bereikt is afhankelijk van de nieuwe grond die de overheid ter beschikking heeft. Het instrument heeft daarnaast slechts betrekking op de partij aan wie de grond uiteindelijk uitgegeven wordt.

Gronduitgifte kan op verschillende manieren plaatsvinden. Wel geldt de beperking dat de overheid zich bij gronduitgifte moet houden aan de regels van het publiekrecht. Dit volgt uit artikel 3:14 Burgerlijk Wetboek. De regeling voor erfpacht is terug te vinden in artikel 5:85 Burgerlijk Wetboek. De regeling voor koop is terug te vinden in artikel 7:1 Burgerlijk Wetboek.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is hoog. Duurzaamheidseisen in een anterieure overeenkomst kunnen alleen op basis van volledige vrijwilligheid worden overeengekomen. De juridische haalbaarheid wordt daardoor gegarandeerd. 

De gemeente sluit anterieure overeenkomsten af met private partijen voor de vaststelling van een planologische maatregel. De private partij beschikt over de volle eigendom van de grond om deze te (her)ontwikkelen. In de anterieure overeenkomst kan worden afgesproken dat de private partij de kosten draagt die de gemeente maakt om een omgevingsplan aan te passen. Als afspraken zijn gemaakt over de kosten, is een exploitatieplan niet nodig. 

Hoe kunnen anterieure overeenkomsten circulaire windturbines bevorderen?

In anterieure overeenkomsten kun je circulaire eisen opnemen die verder gaan dan de wettelijke vereisten. Een voorbeeld is een windturbine met circulaire onderdelen, zoals de wieken of de motor. Het is alleen toegestaan verderstrekkende circulaire eisen op te nemen in een anterieure overeenkomst, als dit vrijwillig wordt afgesproken. Dit kan eventueel gestimuleerd worden door het aanbieden van subsidies.

Verstrekkende eisen mogen slechts worden overeengekomen indien de bevoegdheid tot het stellen van eisen niet uitputtend is geregeld en er geen publiekrechtelijke bevoegdheid wordt doorkruist.

Het dient voor de wederpartij volledig vrijwillig te zijn om zich te houden aan verdergaande circulaire eisen.

De gemeente sluit anterieure overeenkomsten af met private partijen voor de vaststelling van een planologische maatregel. De private partij beschikt over de volle eigendom van de grond om deze te (her)ontwikkelen.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Anterieure overeenkomsten zijn overeenkomsten tussen twee partijen. De impact gaat daardoor niet verder dan de ontwikkeling die beide partijen beogen.

Dit volgt uit artikel 13.22 Omgevingswet.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is hoog. Het staat de overheid vrij om strategische plannen, ambities en beleidsdoelen te verwoorden in een omgevingsvisie. Daarnaast heeft de omgevingsvisie een zelfbindend karakter, wat met zich meebrengt dat de omgevingsvisie niet burgers bindt, maar alleen het bestuursorgaan dat de visie vaststelt.

De overheid legt in een omgevingsvisie de integrale langetermijnvisie vast voor de fysieke leefomgeving in het grondgebied. De overheid beschrijft hierin haar ambities en beleidsdoelen. 

Binnen de gemeente stelt de gemeenteraad de omgevingsvisie vast voor het grondgebied van de gemeente. De gemeente moet daarbij wel de provinciale omgevingsvisie in de gaten houden omdat het beleid van de gemeente daar niet lijnrecht tegenin mag gaan. De provinciale omgevingsvisie biedt een soort handvat voor de gemeente om een eigen omgevingsvisie op te stellen.

Binnen de provincie stelt provinciale staten een omgevingsvisie vast voor het hele grondgebied van de provincie. Daarbij hebben ze de keuze om in samenwerking met de gemeente of met meerdere gemeenten een regionale omgevingsvisie op te stellen.

Ook op nationaal niveau kan er een omgevingsvisie worden vastgesteld; de nationale omgevingsvisie (NOVI). De nationale omgevingsvisie wordt vastgesteld door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, in overeenstemming met een aantal andere ministers. Met betrekking tot circulaire windturbines en windturbineparken bestaat er op nationaal niveau alleen de mogelijkheid tot het bouwen van grote windparken (meer dan 100 megawatt) die op zee worden geplaatst. Alle windparken die op land worden gebouwd worden door provincies respectievelijk gemeenten in de bijbehorende omgevingsvisies geregeld. 

Circulaire windturbines in de omgevingsvisie opnemen

Door circulaire windturbines in de omgevingsvisie op te nemen, worden die onderdeel van de beleidscyclus van de Omgevingswet. Dat maakt het mogelijk om later in de beleidscyclus circulaire windturbines op de agenda te zetten. Vanuit de omgevingsvisie komen andere juridische instrumenten – zoals omgevingsvergunningen, een omgevingsplan of omgevingswaarden – voort. Deze instrumenten kunnen vervolgens ingezet worden om de bouw of het gebruik van circulaire windturbines te stimuleren. Met de openbaarmaking van omgevingsvisies wordt voor burgers, bedrijven en organisaties kenbaar wat zij van de overheid kunnen verwachten.

 de opgave opgenomen om de energietransitie circulair te maken. Daarbij wordt er expliciet verwezen naar schaarse materialen in windturbines en de behoefte aan circulariteit.

geen expliciete verwijzing naar circulaire windturbines opgenomen, maar wel de algemene intentie om Amsterdam circulair te maken.

Het zelfbindende karakter van de omgevingsvisie brengt met zich mee dat er geen beroep open staat tegen het besluit tot vaststelling van de omgevingsvisie;

Bij de vaststelling van de omgevingsvisie moeten bestuursorganen zorg dragen voor inspraak en voorbereiding volgens afdeling 3.4 Algemene wet bestuursrecht;

Daarnaast moet de overheid zich houden aan de beginselen die zijn opgenomen in artikel 3.3 Omgevingswet; 

Het indienen van zienswijzen staat open voor 'een ieder' en daarmee niet alleen voor belanghebbenden; 

De omgevingsvisie geldt slechts voor het gebied waarover het overheidsorgaan zeggenschap heeft. Zo geldt de gemeentelijke omgevingsvisie alleen voor het grondgebied van de gemeente die de omgevingsvisie opstelt. De omgevingsvisie van het Rijk zal voor circulaire windturbines alleen maar betrekking hebben op windparken op zee. 

De overheid legt in een omgevingsvisie de integrale langetermijnvisie vast voor de fysieke leefomgeving in het grondgebied. De overheid beschrijft hierin haar ambities en beleidsdoelen.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. De omgevingsvisie beslaat een groot gebied. Maar het blijft wel een strategisch plan, waarvan dus nog niet vast staat of het ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt.

Op grond van artikel 3.1 Omgevingswet kan een omgevingsvisie worden vastgesteld.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is hoog. Voor het verlenen van een subsidie is een wettelijke grondslag vereist, tenzij sprake is van een uitzondering. De subsidie mag slechts worden verleend als aan de eisen die zijn vastgelegd in de wettelijke grondslag wordt voldaan.

Een subsidie is een vorm van financiële steun aan degenen die deze subsidie hebben aangevraagd. Dat kunnen bedrijven, particulieren, verenigingen of stichtingen zijn. De subsidie kan geld zijn, een belastingvoordeel, of een lening. Subsidies worden verstrekt door de overheid, zoals de provincie of de gemeente. Een aanvrager ontvangt de subsidie als hij bepaalde activiteiten verricht. Deze activiteiten kunnen ook circulair zijn. Denk hierbij aan de verduurzaming van een huis/kantoorpand of de productie van circulaire producten, zoals circulaire windturbines.

Hoe kan een subsidie de circulariteit van windturbines bevorderen?

Om de circulariteit van windturbines te stimuleren, kan je een subsidieregeling opstellen. Je kan op verschillende manieren de circulariteit van windturbines bevorderen. Zo kan je een subsidie verlenen voor de productie van circulaire windturbines. Dit vormt dan een prikkel voor producenten om te experimenteren met nieuwe ideeën voor de productie van circulaire windturbines. Een subsidie voor circulaire windturbines kan bijvoorbeeld worden uitgeschreven voor demontabele windturbines, windturbines met circulaire wieken, 

Modulair ontworpen

 windturbines of windturbines met een verlengde levensduur. 

Ook kan je de subsidie inzetten om te innoveren in de verwerking van windturbines aan het einde van de keten. Denk hier bijvoorbeeld aan het verbeteren van de recyclingprocessen. Het circulair hoogwaardig inrichten van de te bouwen windturbines heeft de voorkeur boven het verwerken van de afgedankte onderdelen. 

De subsidie is bedoeld om initiatiefnemers te stimuleren om de ontwikkeling van circulaire onderdelen of processen mogelijk te maken. Uit beleidsstukken moet duidelijk worden waarom de overheid financieel wil bijdragen aan bepaalde activiteiten.

In principe is voor het verstrekken van een subsidie een wettelijke grondslag nodig. Hier bestaan wel uitzonderingen op. Voor een incidentele subsidie, die voor maximaal vier jaar wordt verstrekt, hoeft bijvoorbeeld geen wettelijke grondslag te bestaan. Raadpleeg hierover een jurist, voordat je de subsidieregeling opstelt.

Een subsidie is een vorm van financiële steun aan degenen die deze subsidie hebben aangevraagd. Dat kunnen bedrijven, particulieren, verenigingen of stichtingen zijn.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Subsidies zijn een effectief middel om voorgenomen activiteiten te realiseren. De invloed van een subsidie hangt af van de eisen die worden gesteld in de wettelijke grondslag waarop de subsidieverlening is gebaseerd.

Dit volgt uit titel 4.2 Algemene wet bestuursrecht. Het standaardartikel voor subsidies is artikel 4:21 Algemene wet bestuursrecht.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. Voor het vestigen van een voorkeursrecht is een geldige grondslag nodig. Deze geldige grondslag waarborgt het gevestigde voorkeursrecht.

De overheid kan op een onroerende zaak een voorkeursrecht vestigen: als de eigenaar of rechthebbende van die onroerende zaak besluit te verkopen, dan is hij verplicht de zaak eerst aan de overheid aan te bieden. Op deze manier kan de overheid eigenaar worden van stukken grond en die grond onder voorwaarden verhuren en vergunnen. Ook kan de overheid de grond verkopen. 

Hoe kunnen voorkeursrechten circulaire windturbines bevorderen?

Voor ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving is grond nodig. Speculatie rondom gebiedsontwikkeling leidt vaak tot stijgende grondprijzen. Het vestigen van een voorkeursrecht is een goed middel om de positie van de provincie op de grondmarkt te verstevigen.

Het aankopen van grond brengt de gemeente of provincie als grondeigenaar in de positie om tenders uit te schrijven, waaraan circulaire eisen verbonden kunnen worden. Zie hierover 

Daarnaast kan de overheid de verkregen grond verhuren. Via de huurovereenkomst kan de overheid stimuleren dat circulaire windturbines op de verhuurde grond worden gebouwd. Zie hierover 

Voor het geven van een voorkeursrechtbeschikking is een grondslag vereist. Geldige grondslagen zijn:

Een omgevingsplan, waarin een nieuwe functie is toegedeeld;

Een programma van de gemeente, de provincie of het Rijk, waarin een nieuwe functie is toegedeeld;

Een gemeentelijke omgevingsvisie, provinciale omgevingsvisie of nationale omgevingsvisie, waarin een nieuwe functie is toegedeeld; of

De voorkeursrechtbeschikking, waarin een nieuwe functie is toegedeeld.

Daarnaast mag je een voorkeursrecht alleen vestigen op een onroerende zaak die deel uitmaakt van een locatie waaraan een niet-agrarische functie is toegedeeld en waarvan het huidige gebruik afwijkt van de toegedeelde functie.

De overheid kan op een onroerende zaak een voorkeursrecht vestigen: als de eigenaar of rechthebbende van die onroerende zaak besluit te verkopen, dan is hij verplicht de zaak eerst aan de overheid aan te bieden.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. De overheid wordt door het voorkeursrecht als grondeigenaar in een positie gebracht om later tenders uit te schrijven. Het vestigen van een voorkeursrecht heeft betrekking op een enkele locatie.

Volgens artikel 9.1, eerste lid, Omgevingswet kunnen provinciale staten of de gemeenteraad bij voorkeursrechtbeschikking op een onroerende zaak een voorkeursrecht vestigen op basis van de toepasselijke omgevingsvisie. 

De reden dat in het kader van circulaire windturbines het nationale voorkeursrecht hier niet wordt meegenomen, is gelegen in het feit dat op nationaal niveau (in de omgevingsvisie) alleen maar dingen geregeld worden over windparken op zee. Op zee is het onmogelijk om voorkeursrechten te vestigen. Alle windparken op land, daar is dat wel mogelijk, maar die worden dus hoe dan ook provinciaal dan wel gemeentelijk geregeld.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. Overheden mogen bij de verhuur van grond naar eigen inzicht afspraken maken, maar ze maar ze moeten zich wel houden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Een huurovereenkomst is een overeenkomst waarbij de verhuurder zich verplicht om aan de huurder een zaak in gebruik te geven, terwijl de huurder verplicht is tot het doen van een tegenprestatie, zoals een betaling.

Hoe kunnen huurovereenkomsten bij gronduitgifte circulaire windturbines bevorderen?

Een overheidslichaam kan als grondeigenaar korting geven op de huurprijs, indien een circulaire windmolen op die grond wordt geplaatst.

Hoewel dit voorbeeld niet van een overheidslichaam is, kan het toch als inspiratie dienen: 

 biedt als grootgrondbezitter korting op de pachtprijs aan boeren die duurzaam te werk gaan.

Bij het geven van korting op de huurprijs moet wel gelet worden op de staatssteunregels:

Staatssteun houdt in dat een voordeel wordt geboden aan een marktpartij en dat voordeel komt andere marktpartijen niet toe. Dit verstoort de mededinging. Staatssteun is in principe dan ook verboden.

Hier bestaan wel uitzonderingen op. Ten aanzien van staatssteun dient onderzocht te worden of dit instrument onder één van de uitzonderingen van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening valt of dat de 'de-minimisverordening' 

Overheden, zoals provincies en gemeenten, kunnen bedrijven steun verlenen tot € 200.000,-. Dit maximum geldt over een periode van drie belastingjaren. Deze steun, de-minimissteun, wordt dan niet gezien als staatssteun.

de-minimisverordening

Als geen sprake is van staatssteun, is de Wet Markt & Overheid van toepassing. De gemeente verricht hier namelijk zelf een economische activiteit. In de wet staan gedragsregels waar je je als gemeente aan moet houden om oneerlijke concurrentie te voorkomen.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Hoeveel partijen je hiermee bereikt is afhankelijk van de hoeveelheid grond die de provincie ter beschikking heeft voor verhuur aan energieproducenten. Het instrument heeft namelijk slechts betrekking op de partij met wie het contract afgesloten is.

Dit volgt uit artikel 7:201 Burgerlijk Wetboek, artikel 107, 108 en 109 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en Hoofdstuk 4b Mededingingswet.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. De ruimte om in het omgevingsplan aanvullende regels ten aanzien van circulariteit op te nemen wordt ingegeven door de afwezigheid van expliciete wetgeving over dit onderwerp. Maar dit is nog niet bevestigd door de wetgever of de rechter. 

Het projectbesluit is een instrument waarmee ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt die op grond van het geldende omgevingsplan niet mogelijk zijn. Het projectbesluit wijzigt het gemeentelijk omgevingsplan met de regels die nodig zijn voor het uitvoeren, in werking hebben en/of in stand houden van een project. Voor windparken tussen 5 - 100 MW geldt dat de provincie het bevoegde gezag is om het projectbesluit en de daarin opgenomen eisen vast te stellen.

Hoe kan een projectbesluit de circulariteit van windturbines bevorderen?

In het te wijzigen omgevingsplan kunnen met een projectbesluit bouwtechnische regels worden opgenomen over windturbines. In het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) zijn alleen regels over brand- en constructieveiligheid voor windturbines opgenomen. Deze onderwerpen zijn daarmee voldoende geregeld. Omdat in het Bbl geen bouwtechnische eisen worden gesteld aan circulair materiaalgebruik, kun je deze als Rijksoverheid of provincie opnemen in het omgevingsplan met een projectbesluit (of rechtstreeks door de gemeente in een omgevingsplan). Bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning gelden dan naast de eisen die uit de Omgevingswet volgen, ook nog eisen ten aanzien van circulariteit die gelden via het omgevingsplan dat door het projectbesluit is gewijzigd.

In principe zijn de eisen in de Omgevingswet en de regelgeving die daaruit voortvloeit uitputtend geregeld. Uitzondering daarop is de eventuele ruimte voor omgevingsplanregels met een ander doel dan de uitputtende regeling. In het Bbl zijn alleen regels opgenomen voor de brand- en constructieveiligheid van windturbines. Uit de wetsgeschiedenis volgt niet of hiermee alle mogelijke bepalingen voor windturbines uitputtend geregeld zijn. Dit geeft ruimte voor het stellen van circulaire regels aan windturbines.

Het projectbesluit is een instrument waarmee ontwikkelingen mogelijk kunnen worden gemaakt die op grond van het geldende omgevingsplan niet mogelijk zijn.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Een projectbesluit is beperkt tot het beoogde grondgebied. Binnen dit gebied is het wel algemeen geldend.

Op grond van artikel 5.46 Omgevingswet kan een projectbesluit worden vastgesteld.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is gemiddeld. Het is eenvoudig om een open norm op te nemen. Tegelijkertijd kan de rechter (een deel van) het omgevingsplan onverbindend verklaren. 

Iedere gemeente moet voor haar totale grondgebied een omgevingsplan maken. Hierin staan de algemene regels van de gemeente voor de fysieke leefomgeving. In een omgevingsplan staat dus welke activiteiten een gemeente per (deel)gebied toestaat, bijvoorbeeld wonen, recreatie of bedrijvigheid. Bij het maken van een omgevingsplan dien je rekening te houden met alle betrokken belangen. Zo kan je ervoor kiezen om specifieke regels te stellen voor delen van de gemeente. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van het geven van een aanwijzing dat er aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan voordat op een bepaalde plek bijvoorbeeld woningen mogen worden gebouwd. Ook kunnen er bepaalde open normen verwerkt worden in een omgevingsplan.

Hoe kan het omgevingsplan bijdragen aan circulaire windturbines?

Het omgevingsplan heeft een brede reikwijdte en kan voor ieder gebied aangeven welke activiteiten het wel of niet toestaat. De circulariteit van windturbines kan je op twee manieren in het omgevingsplan aangeven. De eerste mogelijkheid ziet op het stellen van bouwregels. Bij de tweede mogelijkheid wordt gebruik gemaakt van open normen in het omgevingsplan.

Bouwregels zijn beoordelingsregels voor het uitvoeren van een bouwactiviteit. Bouwregels moeten een fysiek element bevatten. Een voorbeeld van een bouwregel is het vaststellen van de maximale hoogte van een bouwwerk. Vergelijkbaar kan een regel over circulariteit worden gesteld. Deze regel mag geen (verkapt) bouwtechnisch voorschrift zijn.

Het omgevingsplan geeft de mogelijkheid om door middel van open normen duurzaamheidsaspecten te regelen. Deze open normen in het omgevingsplan moeten binnen de kaders van de beleidsvrijheid blijven. Een belangrijk aspect hierbij is dat het beleid van een gemeente zich niet mag uitlaten over onderwerpen die bij wet al compleet geregeld zijn.

Om de circulariteit te bevorderen kun je in het omgevingsplan een open norm opnemen die er voor zorgt dat een omgevingsvergunning alleen verleend kan worden als een aantoonbare bijdrage wordt geleverd aan de circulariteit van de fysieke leefomgeving. De invulling en uitwerking van deze norm neem je op in een beleidsregel. Op die manier kun je flexibel en adequaat inspelen op maatschappelijke behoeften en ontwikkelingen. In deze beleidsregel kan opgenomen worden dat er wordt voldaan aan het leveren van een aantoonbare bijdrage als ieder plan wordt voorzien van een circulariteitsvisie en een daaropvolgend circulariteitsplan. Hierin moet worden toegelicht hoe circulariteit in het project wordt ingevuld en welke processen daarbij van belang zijn. Per ketenfase moet de aanvrager toelichten in hoeverre circulariteit wordt meegenomen.

 van de gemeente Amersfoort voor het gebied Vinkenhoef is een algemene regel opgenomen die voor het verlenen van een omgevingsvergunning vereist dat er een aantoonbare bijdrage geleverd wordt aan de verduurzaming en circulariteit van de fysieke leefomgeving.

In het omgevingsplan hoeft de gemeente niet specifiek te bepalen wat er in welk gebied komt: dit geeft ruimte om randvoorwaarden aan een ontwikkelingsgebied te stellen;

Vanwege de rechtszekerheid moeten open normen nader gespecificeerd worden met beleidsdocumenten;

Voor circulariteit houdt dit in dat begrippen zoals `aantoonbare bijdrage’ in een beleidsregel uitgewerkt moeten worden;

Het omgevingsplan kan zowel verbods- als gebodsbepalingen bevatten.

Circulaire windturbines via het omgevingsplan title pic

Iedere gemeente moet voor haar totale grondgebied een omgevingsplan maken. Hierin staan de algemene regels van de gemeente voor de fysieke leefomgeving. 

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. De invloed van het omgevingsplan is beperkt tot de fysieke leefomgeving binnen het grondgebied van de gemeente. Maar het omgevingsplan kan wel alle beoogde activiteiten binnen deze fysieke leefomgeving reguleren.

Op grond van artikel 2.4 en artikel 4.1 Omgevingswet kan de gemeente een omgevingsplan vaststellen.

Beta

versie van CircuLaw -

Beta

versie van CircuLaw -

Thema's

OVER CIRCULAW

VRAAG & ANTWOORD

CONTACT

Circulaire windturbines

Filter op:

Zoek in circulaire windturbines

10

circulaire windturbines

Inclusief

Bevoegdheidsniveau

Rechtsgebied

Circulaire strategie (R-ladder)

Juridische haalbaarheid

Invloed

Subrechtsgebied

Doe met ons mee

THEMA’S

OVER CIRCULAW

Doe met ons mee